برای اولین بار در تاریخ نمایشگاه های بین المللی، هر کشور شرکت کننده در اکسپو ۲۰۲۰ غرفه مخصوص به خود را دارد. این غرفه های منحصر بفرد با الهام از فرهنگ هر کشور طراحی شده اند. در غرفه ایران نیز نماد پاویون با الهام از فرهنگ و تمدن ایران و تکنولوژی پرینتر سه بعدی توسعه یافته است.

نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۰ دبی چیست و چرا اهمیت دارد؟

نمایشگاه های اکسپو رویدادهای جهانی هستند که به یافتن راه حل برای چالش های اساسی پیش روی بشریت اختصاص یافته اند. توانایی این رویداد مهم در سازماندهی و تسهیل دولت ها و گردهم آوردن کشورها و سازمان های بین المللی (شرکت کنندگان رسمی)، جمع آوری میلیون ها بازدیدکننده و همچنین ایجاد پویایی جدید و تحول در شهرهای میزبان بی نظیر است. Expo 2020 یک نمایشگاه جهانی است که در حال حاضر از ۱ اکتبر ۲۰۲۱ تا ۳۱ مارس ۲۰۲۲ در امارات متحده عربی میزبانی می شود. این رویداد در ابتدا برای ۲۰ اکتبر ۲۰۲۰ تا ۱۰ آوریل ۲۰۲۱ برنامه ریزی شده بود که به دلیل همه گیری بیماری کرونا به تعویق افتاد.

نماد پاویون ایران در نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۰: مجسمه سیمرغ

سیمرغ پرنده ای مهربان و افسانه ای در اساطیر و ادبیات فارسی است که گاهی اوقات در فرهنگ های دیگر با پرندگان اساطیری دیگری مانند ققنوس و عنقا مشابه سازی می شود. این پرنده را می توان در آثار تمام دوره های هنر و ادبیات ایران از جمله آثار برجسته ای چون شاهنامه، رساله الطیر ابن سینا و منطق الطیر عطار یافت. در نمایشگاه اکسپو نیز که کشور های مختلف با هدف ارتقای کره زمین گرد هم آمده اند، مجسمه سیمرغ به عنوان نماد پاویون ایران و با استفاده از تکنولوژی پرینت سه بعدی اجرا شده است. روی بدنه این مجسمه مرغ های کوچکی قرار گرفته اند که تا امتداد بال ها ادامه یافته و کل سیمرغ را شکل می دهند که اشاره به مفهوم سیمرغ در منطق الطیر عطار دارد. همچنین کره زمین در این مجسمه در حال چرخش است که نمایش دهنده حفاظت این اجتماع پدید آمده مرغ ها از کره زمین است.

فرآیند ساخت مجسمه سیمرغ و استفاده از فناوری پرینت سه بعدی ایرانی

جنس مجسمه سیمرغ برنز ریخته گری شده است. این مجسمه با طول ۱۸۰ سانتیمتر، عرض ۹۰ سانتیمتر، ارتفاع ۲ متر و پایه ۲٫۵ متری،۳۵۰ کیلوگرم وزن دارد. فرایند ساخت به این شکل می باشد که در ابتدا طرح اثر توسط خالق آن آماده می شود. در مورد این مجسمه، اتودی از طرح توسط هنرمند عبدالعلی قصر الدشتی روی کاغذ آمده و سپس مدل سه بعدی با همه جزئیات آن توسط طراح سه بعدی توسعه یافته است. معمولاً برای تولید مدل های تجسمی نرم افزار زیبراش مورد استفاده قرار می گیرد و تمام جزئیات در فایل سه بعدی ایجاد می شوند. در مرحله بعد خروجی STL مدل ذخیره شده و فایل سه بعدی جهت پرینت برای مجموعه آیدیزاین ارسال شده است. مهندسان شرکت آیدیزاین این فایل را در ارتفاع ۲ متر از مقاطعی برش زده اند و با در نظر گرفتن محدودیت ها و ملاحظات ریخته گری، به شکل یک پوسته با قابلیت ریخته گری در آورده اند. در نتیجه ریخته گر می تواند با استفاده از فلز مذاب مجسمه را تولید کند. این مجسمه با استفاده از یک دستگاه پرینتر سه بعدی FDM و متریال PLA توسعه یافته و در نهایت به شکل چند تکه جهت ریخته گری تحویل شده است. در مرحله ریخته گری این مجسمه که به شکل یک پوسته است، ابتدا مواد مقاوم در برابر فلز مذاب (به طور مثال ماسه یا سرامیک) درون آن قرار داده می شود. سپس دوغاب سرامیکی درون پوسته ریخته می شود تا درون آن کاملاً پر شود. در مرحله بعد روی پوسته نیز با ماسه، سرامیک یا دوغاب پوشانده شده و تنها نقاطی به نام تغذیه جهت تزریق مواد مذاب باز گذاشته می شود. سپس مدل سه بعدی تحت حرارت با شعله سوزانده شده و فضای خالی در داخل قالب ماسه ای یا سرامیکی بوجود می آید که فضای آماده برای ریخته گری است. در نهایت برنز مذاب از نقاط تغذیه درون قالب تزریق می گردد. باقی مانده مدل سه بعدی توسط مذاب سوخته و به شکل دود خارج می شود. در این روش ریخته گری، مدل پرینت سه بعدی شده توسط شرکت آیدیزاین یک مدل فدا شونده بوده است. در این روش به تعداد مجسمه های مورد نیاز به مدل پرینت سه بعدی شده نیاز است. نکته مهم در این مرحله این است که سرد شدن مذاب موجب انقباضی می شود که باید در مدل پرینت سه بعدی شده در نظر گرفته شود مثلاً اگر میزان انقباض ۲ درصد باشد باید مدل ۲ درصد بزرگتر پرینت سه بعدی شود تا پس از انقباض به ابعاد واقعی دست یابیم. در نهایت پس از سرد شدن مذاب درون قالب و تشکیل قطعه جامد، پوسته سرامیکی با ضربه یا ویبره حذف می گردد. سپس قطعه ریخته گری را از داخل قالب ماسه ای خارج کرده، قسمت های فید جدا شده و سطح آن پولیش می شود. در مرحله پایانی فرایند آبکاری یا سیاهکاری بر روی مجسمه انجام می شود تا ظاهری زیبا مشابه عکس به آن ببخشد.

چرا استفاده از فناوری پرینت سه بعدی خلق این اثر را ممکن ساخت؟

مدل سه بعدی در ریخته گری احجام و اشکال با جزئیات زیاد از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است زیرا شکل و جزئیات قطعه را مدل برای ما ایجاد می کند، در واقع فرایند ریخته گری تأثیری در ایجاد شکل ندارد و همان مدل را عیناً از جنس برنز یا فلز دیگری به ما تحویل می دهد. پس مدل سه بعدی شکل مورد نظر با جزئیات دقیق را به ما می دهد. هر چه مدل دقیق تر باشد و صافی سطح بالاتری داشته باشد خروجی نهایی کیفیت بالاتری خواهد داشت. برای ساخت مدل از تکنیک های مختلفی می توان استفاده کرد. مدل سه بعدی می تواند از جنس چوب (در ریخته گری سنتی)، فوم، موم یا با استفاده از پرینتر سه بعدی توسعه یابد. در روش موم، معمولاً ابتدا قالبی ساخته می شود که در مرحله بعد موم در داخل آن تزریق می گردد و در نهایت به مدل ریخته گری می رسند. در ساخت مدل از جنس فوم، فوم می تواند با استفاده از روش های براده برداری دستی یا ماشینی ایجاد شود به طور مثال یک بلوک فوم را با استفاده از دستگاه cnc می تراشند یا هنرمند با دست مدل را ایجاد می کند. روش دستی با توجه به محدودیت های آن برای ایجاد مدل سه بعدی سیمرغ گزینه مناسبی نبود. مجسمه سیمرغ دارای دو بال کاملاً متقارن است که ایجاد آن با دست قابل انجام نیست. هنرمند عبدالعلی قصرالدشتی بر اهمیت تقارن بال ها در مجسمه تأکید داشتند و به همین دلیل تصمیم به استفاده از فناوری پرینت سه بعدی شد. نکته دیگر این است که توسعه مدل سه بعدی با استفاده از متریال فوم و روش های براده برداری ماشینی یا cnc هزینه بر است و امکان ایجاد آن به صورت تو خالی وجود ندارد. ایجاد مدل به صورت توپر حجم ریخته گری و در نتیجه آن هزینه ساخت را بسیار افزایش می دهد. همچنین مدل های فومی استحکام پایینی دارند و توسعه قالب ماسه ای با استفاده از آن خود چالش برانگیز است زیرا به راحتی می شکند. نکته دیگر اینکه توسعه جزئیات مدل سیمرغ با استفاده از فوم امکان پذیر نبود. بنابراین تکنولوژی پرینت سه بعدی با توانایی ایجاد جزئیات به نازکی۱ میلیمتر برای توسعه مدل سه بعدی مجسمه سیمرغ گزینه بسیار مناسبی به حساب می آمد.

 

فناوری ساخت و کاربرد پرینت سه بعدی در ریخته گری مجسمه های هنری

همواره برای ایجاد مجسمه های ریخته گری از یک مدل سه بعدی به صورت فداشونده یا غیر فداشونده در ریخته گری استفاده می شود. پرینتر سه بعدی به لطف فراهم ساختن امکان تولید جزئیات، هزینه های پایین و همچنین قابلیت تولید مدل هایی به شکل پوسته که وزن ریخته گری را به شدت کاهش می دهد، برای ساخت مجسمه گزینه بسیار ایده آلی است. به طور مثال مجسمه سیمرغ با ۳۵۰ کیلوگرم وزن به شکل پوسته است. در صورت پر در نظر گرفتن مجسمه احتمالاً وزن آن به چند تن می رسید و حجم ریخته گری و هزینه تولید بسیار بالایی داشت. خوشبختانه پرینت سه بعدی میتواند علاوه بر ایجاد مدل های فداشونده، امکان موم زدایی دیوکس کردن (Dewax) و یا حذف متریال پرینت سه بعدی را فراهم کند. این ویژگی یک مزیت محسوب می شود که فناوری پرینت سه بعدی را به گزینه ای مناسب برای ساخت مدل های مجسمه سازی تبدیل می کند. همچنین در بحث صنعتی، ریخته گری های دقیق و ریخته گری های خشن و قطعات صنعتی کاربرد زیادی دارد. ضمن اینکه از پرینتر های سه بعدی جهت قالب گیری برای ساخت مجسمه های سرامیکی و گچی و غیره نیز استفاده می شود.

در مورد علی قصر الدشتی خالق این اثر هنری

عبدالعلی غنجور قصرالدشتی متولد مرداد ماه سال ۱۳۵۱ در شیراز از کودکی در نقاشی و هنرهای تجسمی از استعداد بالایی برخوردار بود. وی در مقطع راهنمایی با سبک های نقاشی آشنا شد. در دوران متوسطه در رشته هنر و معماری با استاد علی اصغر تجویدی و هنر مینیاتور آشنا گردید. عبدالعلی قصرالدشتی از سال ۶۸ دو رشته آثار مینیاتوری و مجسمه سازی را به صورت موازی تجربه کرد و در این سال ها در جشنواره های تجسمی مقام های بسیاری کسب نمود و به تجربه هنری خود افزود. او در سال ۷۸ بزرگترین مجسمه خود به نام عروج به ارتفاع ۱۵ متر را ساخت که پس از ۱۸ سال در جزیره کیش نصب گردید. وی پس از ۵ سال تدریس هنرهای تجسمی، در سال ۸۰ آموزشگاه هنرهای تجسمی خود را دایر نمود. عبدالعلی قصرالدشتی، عضو انجمن مجسمه سازان ایران، داور چندین جشنواره هنرهای تجسمی و مجسمه سازی از جمله اولین سمپوزیوم بین المللی مجسمه سازی شیراز بوده است و با ۴۸ لوح افتخار کشوری در رشته مجسمه سازی و نقاشی، در سال ۹۸ به عنوان مجسمه ساز برتر بین ۱۵ مجسمه ساز بین المللی در شهر نانجینگ چین انتخاب گردید و چند اثر حجمی برای پارک دوستی بین المللی شهر نانجیگ طراحی کرد.

در صورت تمایل میتوانید فایل PDF این مقاله را در قسمت زیر دانلود و با ذکر منبع مورد استفاده قرار دهید.