احتمالا این نوشته برای دوست داران آینده پژوهی، سیاست گذاری فناوری و پرینت سه بعدی جذاب خواهد بود. چندی پیش با این واژه عجیب و غریب در گشت و گذار های اینترنتی آشنا شدم: توصرف کننده. واژه توصرف کننده ترجمه پیشنهاد شده کلمه Prosumer است. این کلمه احتمالا از ترکیب دو کلمه انگلیسی Producer+ Consumer به دست آمده است که بر همان مبنا در فارسی از ترکیب دو کمله تولید + مصرف = توصرف تشکیل شده است.

الوین تافلر، آینده پژوه معروف امریکایی در کتاب مشهور موج سوم، در سال ۱۹۸۰ میلادی، در این مورد بحث کرده است که مفهوم مصرف کننده نتیجه عصر انقلاب صنعتی بوده است و بنابراین همانطور که جامعه به سمت عصر پسا صنعتی پیش خواهد رفت باید به دنبال مفهوم جایگزینی برای این مفهوم بگردیم و انتظار داشته باشیم که تعداد مصرف کنندگان نیز رو به کاهش بگذارد. پیشنهاد الوین تافلر مفهوم جدیدی است که با عنوان توصرف کننده آن را بیان کرده است. از دید او، توصرف کنندگان کسانی هستند که بسیاری از کالا و خدمات مورد مصرف خود را خودشان تولید می کنند یا در معنایی رقیق تر می شود اینگونه گفت که توصرف کننده در فرآیند تولید محصول/خدمت مصرفی خود نقش ایفا می کند. هر چه این نقش پررنگ تر باشد به یک توصرف کننده ایده آل نزدیک تر.

نکته جالب دیگری که مفهوم توصرف کننده به ذهن متبادر می کند قرابت معنایی آن با زندگی عشایری است. عشایر (تقریبا) همه نیازهای خود را خودشان تامین می کنند. از موی بز برای خود سیاه چادر می سازند، از پشم گوسفندانشان نخ می ریسند و گلیم و لباس تهیه می کنند، از گوشت دام و شیر آنها برای تهیه انواع اقلام خوراکی استفاده می کنند و چارپایان وسایل نقلیه عشایری نیز هستند. آنطور که در کتب تاریخ خوانده بودیم انسان ها در ایام قدیم همه به صورت عشایری زندگی می کردند.

پرینت سه بعدی و مفهوم توصرف کننده

اما زندگی عشایری با اصل کار تخصصی در تضاد است. در کتاب های مدیریت خوانده ایم که آدام اسمیت اقتصاد دان معروف اسکاتلندی و صاحب نظریه دست نامرئی، در کارخانه سنجاق سازی آزمایشی طرح کرد و دید که اگر هر کارگر فقط یک کار تخصصی در فرآیند تولید سنجاق انجام بدهد تا اینکه یک کارگر صفر تا صد فرآیند تولید یک سنجاق را دنبال کند، بهره وری افزایش می یابد و کارخانه با تعداد کارگر ثابت می تواند تعداد سنجاق بیشتری در یک روز تولید کند. این اصل کار تخصصی زیربنای فکری مدیریت علمی تیلور شد که بعد ها به کمک هنری فورد آمد تا بتواند مفهوم تولید انبوه را پیاده سازی کند.

تولید انبوه باعث کاهش هزینه های تولید شد و اجازه داد تا انسان های زیادی با درآمد متوسط بتوانند صاحب یک خودرو شخصی برای خود باشند. اما اشتیاق بشر به پیشرفت اجازه نداد که او به تولید انبوه قناعت کند. بشر دوست دارد هویت مستقل خود را به رخ بکشد. دوست دارد خاص باشد و از خود حرفی برای گفتن داشته باشد. دوست دارد شبیه هیچ کس نباشد. این از ویژگی های ذاتی بشر است. شاید همان مفهومی که مازلو تحت عنوان Spontaneity در هرم نیاز های بشر جای داده است، بشر را بر آن داشت تا به تولید سفارشی روی آورد و از مفهوم تولید انبوه پایش را را فراتر بگذارد و در نهایت به مفهوم سفارشی سازی انبوه (Mass Customization) فکر کند که البته هنوز تحقق آن نیاز به زیر ساخت های فناورانه بیشتری دارد.

پرینت سه بعدی، سفارشی سازی انبوه و مفهوم توصرف کننده

در سفارشی سازی انبوه می شود گفت ما کمابیش به الگوی زندگی عشایری باز خواهیم گشت و در تولید تمام کالا و خدماتی که مصرفشان می کنیم، نقش خواهیم داشت و محصولات خاص خود را خواهیم داشت، با این تفاوت که دیگر چیزی از بهره وری و کیفیت را نیز از دست نخواهیم داد و با همان هزینه پایین تولید انبود قادر خواهیم بود کالای اختصاصی خود را داشته باشیم.

پرینت سه بعدی و توصرف کننده

به مفهوم توصرف کننده باز گردیم. اگرچه مفهوم توصرف کننده به اندازه سایر مفاهیم مطرح شده از سوی تافلر مورد بحث و نظریه پردازی توسط سایرین قرار نگرفته است، که احتمالا به دلیل این بوده است که بستر فیزیکی و فناورانه لازم برای تحقق این مفهوم وجود نداشته است، ولی امروزه با ظهور موجودی به نام پرینتر سه بعدی می توان بستر لازم برای تحقق توصرف کننده ها و همچنین بستر لازم برای سفارشی سازی انبوه فراهم شده است.

هر چقدر فناوری پرینت سه بعدی پیشرفت کند و امکان پرینت مواد جدید با جنس های مختلف و با کیفیت های مختلف پرینت را در اختیار ما قرار دهد ما قادر خواهیم بود بیشتر توصرف کننده باشیم. می توانیم یک پرینتر سه بعدی در کنار خود داشته باشیم، بدون نیاز به خرید یه خط تولید گرانقیمت، محصولاتی که خودمان طراحیشان کرده ایم بسازیم و از آن استفاده کنیم. با پرینتر سه بعدی ، خودمان هم تولید کننده ایم و هم مصرف کننده، با پرینتر سه بعدی می توانیم همان توصرف کننده ای باشیم که تافلر پیش بینی آن را کرده بوده: ما بشر آینده ایم.

نویسنده: امیرحسین محمودی -گروه پرینتر سه بعدی آیدیزاین

در صورت تمایل میتوانید فایل PDF این مقاله را در قسمت زیر دانلود و با ذکر منبع مورد استفاده قرار دهید.

pdf پرینت سه بعدی، زندگی عشایری و تحقق مفهوم توصرف کننده (Prosumer)